Saturday, May 5, 2007

Ψυχανάλυση;! Δεν Γράφω Κανα Blog Καλύτερα;

Είναι η ψυχανάλυση επιστήμη; Μάλλον ναι, θα απαντούσαμε ενστικτωδώς, αν μας κάνανε μια τέτοια ερώτηση. Έτσι έχουμε μάθει, από μια ποικιλία αναφορών γύρω μας, κυρίως το σινεμά και τα τηλεοπτικά σίριαλ. Πολλοί λίγοι όμως παρακολουθούμε τις εξελίξεις στην επιστήμη της ψυχολογίας. Εξελίξεις που έχουν πια καταστήσει τον Σίγκμουντ Φρόιντ και την ψυχαναλυτική του θεωρία ένα, λαμπρό ίσως, μα ολότελα ξεπερασμένο πλέον στάδιο στην ιστορία της ανάπτυξης της ψυχολογίας.

Στον Φρόιντ βασικά χρωστάμε το ότι επεσήμανε πρώτος το ασυνείδητο, μια εξαιρετικά σημαντική έννοια για τη Δυτική σκέψη. Αλλά της έδωσε λάθος περιεχόμενο, τα έκανε σκατά. Μας είπε ότι το ανθρώπινο μυαλό χωρίζεται σε τρία επίπεδα:
α) στο συνειδητό, αυτό δηλαδή της άμεσης αντίληψης
β) στο υποσυνείδητο, μια τεράστια νοητική βιβλιοθήκη όπου αποθηκεύεται κάθε μας ανάμνηση
γ) στο ασυνείδητο, όπου βρίσκονται όσες αναμνήσεις, φόβοι, επιθυμίες κτλ. καταπιέστηκαν ως τραυματικά συμβάντα. Το πιο διάσημο παράδειγμα καταπίεσης και απώθησης στο ασυνείδητο είναι το περίφημο Οιδιπόδειο Σύμπλεγμα, η πρώιμη δηλαδή σεξουαλική έλξη του παιδιού προς τον γονιό του αντίθετου φύλου.
Η φροϋδική σχολή τεκμηρίωνε τη θεωρία για το ασυνείδητο με βάση το ότι οι άνθρωποι έχουμε πολύ φτωχές αναμνήσεις από τα πρώτα και καθοριστικά για την προσωπικότητα χρόνια της ζωής μας. Πράγμα που συμβαίνει, μας έλεγαν, γιατί αν κάποιες μνήμες έρθουν πάλι στο συνειδητό του ενήλικα, μπορεί να ανοίξουν τον δρόμο μιας ψυχολογικής κόλασης. Θα θυμόμουνα π.χ. εγώ ότι γούσταρα τη μάνα μου και αυτό θα μου γάμαγε τα πρέκια. Σήμερα όμως ξέρουμε ότι δεν είναι καθόλου έτσι - και όχι μόνο επειδή θα μου ήταν βιολογικά αδύνατον στα 7 μου να θέλω να γαμήσω τη μάνα μου. Η «αμνησία» αυτή σχετίζεται άμεσα με την κατασκευή του εγκεφάλου μας. Οι δομές της λειτουργίας της μνήμης στους ανθρώπους ωριμάζουν γύρω στα 4-5 χρόνια ζωής - και δεν είναι τυχαίο ότι από τότε και έπειτα ξεκινούν οι αναμνήσεις μας. Πέρα από την κατασκευή του εγκεφάλου, σημαντικό ρόλο παίζει και η ανάπτυξη της γλωσσικής επικοινωνίας, η οποία επιτρέπει την καλύτερη αποθήκευση πληροφοριών. Ενώ έτσι το ασυνείδητο ως επίπεδο αποτελεί μια πραγματικότητα, δεν έχει την παραμικρή σχέση με τέτοιες απωθήσεις.

Η κύρια τώρα τεχνική της ψυχανάλυσης για να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα του «ασθενή» ήταν πάντοτε η ανάλυση των ονείρων, καθώς τα τελευταία συλλαμβάνονταν ως συμβολικές πόρτες εισόδου στην αποθήκη του ασυνείδητου. Εδώ όμως προκύπτει ένα ακόμα σημαντικό πρόβλημα: ο ψυχαναλυτής-θεραπευτής ισχυρίζεται ότι κατέχει το λεξικό που «αποκρυπτογραφεί» όσα βλέπουμε στον ύπνο μας, λεξικό που καταρτίστηκε κυρίως με βάση την εμμονή του Φρόιντ να ανακαλύπτει παντού σεξουαλικά απωθημένα και σεξουαλικούς συμβολισμούς. Οπότε κοιτάξτε τι μπορεί πρακτικά να συμβεί: Φρικάρει ας πούμε η Μαρία και πάει στον ψυχαναλυτή. Και εκείνος σε κάποιο σημείο αρχίζει να ασχολείται με τα όνειρά της. Και η Μαρία του λέει ότι βλέπει έναν άγνωστο άντρα να μπαίνει στο διαμέρισμά της σπάζοντας την πόρτα. Σύμφωνα με το «λεξικό», κάθε είσοδος συμβολίζει τα γυναικεία αναπαραγωγικά όργανα, κοινώς τα μουνάκια για τα οποία όλα εμείς τα αρσενικά αναστενάζουμε. Οπότε το όνειρο της Μαρίας σημαίνει δύο πράγματα: α) ότι φοβάται ότι θα τη βιάσουν β) ότι γουστάρει να την αρπάξει ένας άγνωστος δια της βίας και να της δείξει τον Χριστό φαντάρο (λέμε και καμιά μαλακία περί στρατού, μπας και ξεχάσουμε το δράμα που ζούμε). Η Μαρία βέβαια διαμαρτύρεται: δεν έχει, λέει, τέτοια βίτσια, ούτε είναι καμιά φοβιτσιάρα. Και απαιτεί αποδείξεις για την ερμηνεία του «ειδικού». Ο τελευταίος όχι μόνο δεν έχει αποδείξεις, αλλά της λέει κιόλας ότι δεν έχει συνείδηση του φόβου ή της επιθυμίας της, γιατί τα έχει απωθήσει! Κοινώς: η Μαρία την κάνει από κούπες, βγαίνει χαμένη όπως και να το πάρει, ενώ ο «επιστήμονας» δεν μπορεί να δώσει την παραμικρή απόδειξη για όλα αυτά.

Θα μπορούσα να συνεχίσω και με άλλα παραδείγματα, π.χ. την περίπτωση της κατάθλιψης, όπου και πάλι η φροϋδική ψυχανάλυση το έχει πάρει λάθος το μονοπάτι. Αλλά θέλω το blog να μπορεί να διαβάζεται. Έκανα νομίζω σαφές το τι τρέχει με την φροϋδικού τύπου ψυχανάλυση και γιατί δεν πληροί τις προϋποθέσεις ώστε να θεωρηθεί επιστήμη. Στις σύγχρονες καταναλωτικές μας κοινωνίες ο ψυχαναλυτής δεν κάνει παρά αυτό που σε νορμάλ συνθήκες θα έκανε ένας καλός φίλος, ο οποίος μας ξέρει και μας καταλαβαίνεις. Ή ένας μπλόγκερ που μας ξέρει, γιατί όχι; Ο ψυχαναλυτής μας βάζει να του λέμε για εμάς, χίλια-δυο ρωτάει, ώστε να μας μάθει αρκετά. Και μετά εντοπίζει τις πιθανές αιτίες των μικροπροβλημάτων μας (το γιατί π.χ. είναι η τάδε ανασφαλής ή ο τάδε υπερβολικά ανήσυχος για τα επαγγελματικά του κτλ.) και, βλέποντας τα πράγματα από μια εξωτερική σκοπιά, προτείνει λύσεις. Λόγω καπιταλισμού, καταναλωτισμού και (αδικαιολόγητα) ξέφρενων ρυθμών ζωής υποχρεωθήκαμε σε κάποια φάση της ιστορίας μας να εφεύρουμε αυτόν τον επί πληρωμή συνομιλητή, γιατί ξέρω γω δεν έχουμε χρόνο να δούμε τους φίλους μας, γιατί είμαστε καχύποπτοι με τους ανθρώπους, γιατί φοβόμαστε να ανοιχτούμε κτλ. Αυτό όμως δεν καθιστά τους ψυχαναλυτές γιατρούς. Τους καθιστά ένα κοινωνικό φαινόμενο, αφενός, και μια επικερδέστατη βιομηχανία, αφετέρου. 50 Ευρώ την επίσκεψη για να πω τον πόνο μου; Και δεν γράφω καλύτερα ένα blog;

ΑΠΙΣΤΟΙ ΘΩΜΑΔΕΣ, ΑΝΑΖΗΤΗΣΤΕ:

  • Tana Dineen, Manufacturing Victims: What the Psychology Industry Is Doing to People (Montreal: Robert Davies Multimedia, 1998)
  • Edward Dolnick, Madness on the Couch: Blaming the Victim in the Heyday of Psychoanalysis (New York: Simon & Schuster, 1998)
  • Martin Gross, The Psychological Society (New York: Random House, 1978)
  • Jeffery S. Berman και Nick C. Norton, «Does Professional Training Make a Therapist More Effective?», Psychological Bulletin, Vol. 98 (1985), σελς. 401-407
  • Frederick C. Crews, The Memory Wars: Freud’s Legacy in Dispute (New York: New York Review, 1995)
  • Elizabeth Loftus και Katherine Ketcham, The Myth of Repressed Memory (New York: St. Martin’s Press, 1994)
  • Sheldon H. White και David B. Pillemer, «Childhood Amnesia and the Development of a Socially Accessible Memory System», στο Functional Disorders of Memory, επιμ. John Kihlstrom και Frederick Evans (Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates (1979), σελς. 29-73
  • Steven D. Hollon, Michael E. Thase και John C. Markowitz, «Treatment and Prevention of Depression», Psychological Science in the Public Interest, Vol. 3 (2002), σελς. 39-77

14 comments:

Siddhartha said...

Για το θέμα φίλε έχω πλήρη μεσάνυχτα, αλλά για να επιβεβαιώσω και το όνομά μου, θα σε ρωτήσω το εξής. Στα πλαίσια που το θέτεις το κείμενο, μου δίνεις την εντύπωση ότι ο κάθε ψυχαναλητής που μας ξαπλώνει στο καναπέ, το κάνει για να μας τα φάει και μόνο. Δεν αντιλέγω για το κατά πόσο και αν θεωρείτε επιστήμη ή όχι γιατί δε ξέρω. Απλά βλέπω μια μηδενιστική λογική στο ποστ σου.

R2-D2 said...

Θεός... Και όπως πάντα, με βιβλιογραφία!

industrialdaisies said...

Για τον κύριο Freud έχω κάκιστη γνώμη. Ένα, όμως, πρέπει νομίζω να του αναγνωριστεί -κι αυτό ήταν η ικανότητά του να δει (έστω και πολύ λανθασμένα κατά την άποψή μου) στην εποχή του ένα ολόκληρο κομμάτι το οποίο η μέχρι τότε ψυχολογία ή/και ψυχιατρική είχε αφήσει απέξω. Παρ'όλα αυτά, και επειδή πρέπει να ακούστηκα πολύ ψυχολόγος, έχω να πω ότι την ψυχολογία και την ψυχανάλυση δεν τις θεωρώ επιστήμες.
Το άλλοθι του σύγχρονου ανθρώπου να δικαιολογεί τα αφάνταστα επίπεδα μαλακίας και εσωτερικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει είναι -κυρίως λόγω του τρόπου ζωής, του καταναλωτισμού μπλα μπλα μπλα (ευκόλως εννοούμενα). Α! Κι ένας ακόμα έξυπνος τρόπος να δημιουργούνται θέσεις εργασίας... Τα φιλιά μου!

Γεωργία said...

Ωπ..Τι παίχτηκε;

Χάζεψα λίγο :)

Την καλημέρα μου!

ggk said...

Αν και εγώ έχω πλήρη μεσάνυχτα όπως ο sid περί του θέματος, πάντα πίστευα ότι η ψυχανάλυση δεν μπορεί να βοηθήσει.
Αυτό με τα όνειρα.. τι να πω ρε παιδιά. Πέρα από το ότι μου θυμίζει τη γιαγιά μου να κοιτάζει τον ονειροκρίτη κάθε πρωί για να δει τι θα της συμβεί,το θεωρώ κομματάκι αστείο. Ας πούμε εγώ δεν θυμάμαι ποτέ τα όνειρα που βλέπω. Με το τσιγκέλι θα μου τα βγάλουνε; Ή μάλλον μέσω υπνωτισμού, ε; θα ανατρέξω στη βιβλιογραφία όταν έχω χρόνο να ξεστραβωθώ.

tzotza said...

αυτο στα english γιατι δεν την παλευω..:)

growing up in a country where everybody had their own 'shrink' on their list of family dentist,doctor and lawyer,i also have the worst opinion of freud.you cant imagine how much emphasis the american school systems give to this guy!!it's a good 'excuse' to justify ones own mistakes and so on..(industrial daisies said it best!)

unfortunately i also see this trend spreading in greece and i have more than a few friends (in the broad sense) who go to psychonanlyze themselves so they can 'justify' to their spouses/to themselves the reason why they have done this and that..ελεος πια...

writing is a much better way of trying to sort out your own personal mix ups..look at all us blog writers here..may the first 'balanced'(ξερετε πως το εννοω)person please raise their hand..

ειναι κανεις εκει???

:)

Anasazi said...

sidd: μπορεί να σου φαίνεται μηδενιστικό, αλλά ο κάθε φροϋδικός ψυχαναλυτής που σε ξαπλώνει στον καναπέ δεν θα σου προσφέρει απολύτως τίποτα παραπάνω, από όσα θα σου πρόσφερε ένας καφές με έναν καλό φίλο που θα σου έλεγε ανοιχτά τη γνώμη του για όσα σε βασανίζουν. Μπορεί να αντικρούει αυτό τη δημοφιλή εικόνα της ψυχανάλυσης και να φαίνεται κουφό, αλλά έτσι είναι. Ψάξε τη βιβλιογραφία και θα το δεις. Δες και τα σχόλια της tzotza.

industrialdaisies: του το αναγνωρίζω αυτό του Freud. Το ότι ανακαλύψαμε το ασυνείδητο σε αυτόν το χρωστάμε. Δεν του αναγνωρίζω όμως τίποτα άλλο.

Γεωργία: Καλημέρα!

ggk: ναι, αυτό με τα όνειρα ειδικά είναι...απελπισία!

tzotza: you're SO right in your comments!

patsiouri said...

Παρ'όλο που κατά κάποιο τρόπο τη σπούδασα την επιστήμη, τη θεωρώ μία από τις πιό ηλίθιες του κόσμου...
Την ψυχολογία λέμε τώρα, όχι την ψυχιατρική εννοείται!

Τη θεωρώ "επιστήμη πολυτελείας", γιατί όταν τα προβλήματά σου είναι βασικότατα, ζωής, αποφάσεων και επιβίωσης...δεν έχεις χρόνο για αναλύσεις επί αναλύσεων...έχετε δεί ποτέ φτωχό μεροκαματιάρη άνθρωπο να τρέχει στους ψυχολόγους???Εγώ τα τελευταία χρόνια μόνο για κάτι γκομενάκια ακούω που δέν έχουν πού να χαλάσουν τα φράγκα του μπαμπά και το βρίσκουν πολύ ενδιαφέρον, όσο και το shopping, να κάνουν ψυχανάλυση!

Οι μόνοι ψυχολόγοι που είναι χρ΄ησιμοι, όχι σάν επιστήμονες, μά σαν άνθρωποι, είναι οι οικογενειακοί, το ξέρω από τους μαθητές μου. Όταν ο γονιός είναι παντελώς γκαγκά και δέν ψήνεται από εμένα, εσένα, το γείτονα, κανέναν, για το αυτονόητο, τότε ας πάει να τα σκάσει να το ακούσει από τον ειδικό, γιατί άν στο πεί ο σπουδασμένος μετράει!

Γενικότερα,πολλά επαγγέλματα επιβιώνουν και θησαυρίζουν γιατί όλοι έχουμε τον κάλο, θέλουμε τη γνώμη της αυθεντίας για να πάρουμε αποφάσεις, άρα καλά κάνουν και υπάρχουν και έχουμε και κάτι άνεργους λιγότερους!

Ο Φρόυντ πάντως, μεγάλος καραγκιόζης, αλλά μίλησε για το αυτονόητο, πως όλοι όλοι όλοι σκεφτόμαστε πολλές ώρες το σέξ!

Anasazi said...

patsiouri: πολύ πετυχημένα τα σχόλια, ειδικά για τους μεροκαματιάρηδες. Δεν το είχα σκεφτεί. Και βέβαια να το ξεκαθαρίσουμε, άλλο η ψυχολογία και άλλο η ψυχιατρική. Και άλλο η φροϋδική ψυχολογία, άλλο η συμπεριφορική ψυχολογία (έτσι δεν τη λένε στα ελληνικά;)

patsiouri said...

Συμπεριφοριστική, η μάθηση είναι μίμιση είναι το σλόγκαν της, και όντως είναι η πιό ρεαλιστική, οι αριθμοί και τα πειράματα άλλωστε είναι οι πιό έγκυροι μάρτυρες, καληνυχτούδια!

demonia said...

Αυτό για τον "επι πλειρωμή συνομιλητή" ήταν πολύ εύστοχο...Ακριβώς γιατί όλοι νιώθουμε την ανάγκη να μας ακούνε και είμαστε πρόθυμοι να σκάμε και λεφτά γι`αυτό :-(
Παρόλ`αυτά,ας μην τα ισοπεδώνουμε όλα!Υπάρχουν "τεχνικές" που χρησιμοποιούν οι ψυχαναλυτές οι οποίες δεν μπορούν να συγκριθούν με την απλή υποστήριξη των φίλων.Και υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες οι άνθρωποι φτάνουν στα άκρα και,ναι,είναι κι αυτό μία δόκιμη λύση...Ωραίο θέμα άνοιξες πάντως!

POTE_THA_KANEI_XASTERIA said...

Einai astiotites afta pou lete. Den mporei kapios na milaei me tosh efkolia gia to toso megalo ergo pou afhse pisw tou o Freud.
Den einai mpaxes tsifliki h ermhneia twn oneirwn oute oneirokrhths einai sovares episthmonikes meletes xronwn.
Se ti akrivws episkopei afth h epipoleothta ama kapoios den exei melethsei thn ermhneia twn omeirwn pws mporei na vgalei asfalh symperasmata gia to kata poso styrizete se episthmonika themelia.
o Freud ypirxe enas axiologos episthmonas kai to ergo tou efere megalh epanastash ston tomea ths skepshs. akoma kai ama polles apo tis theories tou exoune anavathmisteis/tropopoihthei/anfisviththei/symplhrwthei den symainei aftomatos oti to ergo tou den prosefere edafos gia tis parapera meletes pou eginan kai dwsane mia safh eikona twn psyxikwn mixanismwn. mia theoria h opia miazei orthh mporei argotera na apodixtei mia idiazaousa periptwsh mias platyterhs nomotelias. Etsi litourgei h exelixh ths skepshs. Shetika me afto pou anaferei o filos gia synexh kai asynexh mnhmh ths paidikhs ylikias tha tou prwtina na diavasei ligo apo to ergo tou Freud gia tin paidikh ylikia gia na apokthsei mia pio enopoihmenh antilipsh afou afta pou leei htane gnwsta kai stin epoxh tou Freud kai ta anaferei kai o idios mesa stis erevnes tou Den mporw na katalavw pws thewrei oti afto einai kapoio idos monternas antilipshs as eimaste ligo pio tapinoi kai prwtou krinoume to ergo enos apo tous megalhterous epanastates stwn xwro ths anthrwpinhs skepshs na meletisoume prwta to ergo tou me metewrh tin antilipsh mas kai xwris prokatalipshs kai afou apoktysoume kapoia dynamh panw se aftes tis nees gnwseis meta na prospathisoume na tis krinoume kai na tis afomiwsoume/synxwnefsoume/dieresoume/apokyrixoume. alla afto einai to xaraktiristiko ths mazas apo mia theoria syggrataei mono ton akatergasto pyrina ths dimiourgei mia akrea ekdoxh ths pou mporei na tin thimate kai stin ousia proexoflaei tin krish kai glitwnei tin syzhthsh.

Afth einai h dikia mou h apopsh
Me kathe fovo kai epifilaxh

Prince Of The City said...

Ο Freud ήταν απλα ενας μαλακας που εκανε μια καλη αρχη και επειτα τα σκατωσε.

Γιατι κολλας σε αυτον; Πιστευεις οτι δεν υπαρχει το Οιδιποδειο σε πολλους και κυριως σε μαναδες;

Αρχισες να λες περι ψυχαναλυσης αλλα εμεινες στον Φροϋντ προσπαθωντας να τον δειξεις λαθος απαξιωνοντας την ψυχαναλυση κι ολους τους αλλους που δουλεψαν γι αυτον τον κλαδο, αφου δεν θελεις να το πεις επιστημη.

Σορρυ αν θα σου κακοφανει αλλα ειναι πιο πολυ αμυντικη σταση αυτο, παρα γεγονοτα...

Καλησπερες.

Karababa dora said...

Και τι πειράζει που έστω και έτσι η κοινωνία έδωσε δίπλωμά σε κάποιους ανθρώπους για να λένε τα αυτονόητα αφού η ίδια προτιμά να βλέπει το κέρδος της σε μια ' ασφαλή ' παρανοϊκή πορεία.
Ίσως να ακούγεται ανώμαλο αλλά αποδεικνύει την υγεία της νοοτροπίας μας στους αυτούς καιρούς της παγκοσμιοποίησης και τους τρόπους που συμμετέχουμε σε αυτήν' και διαμορφωνόμαστε σύμφωνα με αυτήν' με τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τα πράγματά γύρω μας τελικά..
Μήπως ψάχνουμε κάποιον ή κάτι to put the blame on ?